Tìm hiểu thần phả đang còn ghi chép ở Bảng Môn Đình thì nguồn gốc vị Thành hoàng làng là cụ Nguyễn Tuyên sinh ngày 10 tháng 3 năm Đinh Sửu (1017) là con trai độc nhất của ông Nguyễn Công Thanh và bà Lê Thị Hạnh, một nhà nho nghèo ở trang Bột Đà, huyện Cổ Đằng, phủ Hà Trung, xứ Thanh Hoa nay là xã Hoằng Lộc, huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa.
Tương truyền, dù mới 21 tuổi nhưng Nguyễn Tuyên đã là một vị tướng quân rất tài giỏi, khi nhà Lý tìm người hiền tài đứng ra giúp vua đánh giặc, Nguyễn Tuyên đã xung trận cùng vua đánh tan quân Chiêm Thành. Khi giặc tan, người trở về vinh qui bái tổ. Khi trở về kinh thành, nơi đây bỗng sấm sét đầy trời. Rồi vị tướng không bệnh mà mất, qua một đêm mối đùn lên thành một ngôi mộ rất lớn. Ngay tại nơi tướng quân hóa thân, người dân đã lập đình để thờ và tưởng nhớ công ơn của người.
Vào thế kỷ XV, khi Nho học chiếm ưu thế, sự học của Nho sinh ở làng Hoằng Bột đã làm hiển danh thành đất Trạng, ngôi đền được chuyển tên và hàm chứa giá trị mới của Nho giáo: Đình Bảng Môn - nơi nêu tên bảng vàng và vinh danh sự học. Tuy là ngôi đình nhưng ngoài chức năng hội họp bình thường của cộng đồng làng xã, đây còn là nơi hội họp của hội Tư văn, nơi đón nhận chúc mừng những người đỗ đạt của cộng đồng mà trong đó có 12 tiến sĩ vinh qui về làng cùng hàng trăm hương cống, tú tài. Trong đó có nhiều vị khoa bảng nổi tiếng tài năng, nhân cách chính trực, thanh liêm như Nguyễn Nhân Lễ, Nguyễn Sư Lộ, Nguyễn Cẩn...
Từ chỗ là chốn thờ cúng Thành hoàng, đình làng đã trở thành nơi tôn vinh học vấn. Vì thế, ngày nay, khi nhắc đến địa danh này, người ta không quên gắn với những danh hiệu cao quý như: “làng hiếu học”, “làng tiến sĩ”, “làng khoa bảng”... Không phụ lòng các thế hệ tiền nhân, con cháu hậu sinh ở Hoằng Lộc vẫn tiếp bước làm rạng danh mảnh đất này
Cũng theo ông Chức, Di vật trong Bảng Môn Đình còn giữ lại gồm có một bức đại tự “Địa linh nhân kiệt” và hai bản “Thúc Ước Văn”. Gần đây, tấm bia “Đường Bột Kiều Bi”, một tấm bia lớn ghi công trạng của các vị đại khoa và “Hòn đá Sư lộ” được đưa về trước cửa đình.
Một công trình kiến trúc độc đáo
Bảng Môn Đình không chỉ là nơi nêu cao chuyện học hành mà đình làng có có giá trị rất lớn về kiến trúc nghệ thuật. Bảng Môn Đình bố cục kiểu chữ Đinh, ngoảnh hướng nam, tòa đại đình có 5 gian, phía sau là hậu cung. Hiện tại Bảng Môn Đình còn lưu bức đại tự lớn với dòng chữ “Địa linh nhân kiệt” đề cao truyền thống văn hiến của làng. Theo tương truyền thì đây là dòng đại tự do một vị vua nhà Lý ban tặng để tưởng nhớ Thành hoàng làng Nguyễn Tuyên và vùng đất địa linh Hoằng Lộc.
Mặc dù ngôi đình đã trùng tu một vài lần, tuy nhiên phía trong hậu cung – nơi mà người dân địa phương cho biết mộ của Thành hoàng làng Nguyễn Tuyên vẫn đang còn - ngay phía cửa lối vào hậu cung có đường diềm trang trí bao quanh mặt cửa đẹp như gấm dệt với các nét chạm khắc mây, đao, mác tua tủa, tượng tráng sĩ cưỡi voi bên phải, tượng trạng nguyên cưỡi ngựa bên trái, hình khối ngộ nghĩnh, sống động, hồn nhiên đậm yếu tố dân gian…
Cảm ơn bạn đã ghé thăm Vietgoing.com để tìm hiểu thông tin về Bảng Môn Đình, đừng quên tham khảo thêm các khách sạn tại Thanh Hóa và lịch trình các tour du lịch Thanh Hóa mới nhất 2024 bạn nhé!